Juragan Sodik Keuna Supata
Kénging Syarif Kusumadinata
Lembur singkur di lamping Gunung Burangrang. Cai cur-cor ngaliwatan pasawahan nu paréna keur meujeuhna héjo ngémploh. Imahna karéréan hateup eurih. Ukur aya tilu imah nu kasebut gedong. Salah sahijina gedong sigrong nu sakurilingna disaput témbok weweg. Palataranana lega. Tatangkalan jarangkung dahan-dahanna ngarumpuyuk ku dangdaunan.
Gedong éta téh imahna Juragan Sodik. Jelema pangbeungharna salembur. Ngan geus jadi rasiah masarakat. Kakayaan Juragan Sodik téh meunang munjung ka buta héjo. Harta tina ladang kitu téh digolangkeun kana rupa-rupa usaha. Salah sahijina ngaijonkeun rupaning hasil tatanén.
Ka urang lembur téh korét kékéd méngkéné. Samalah mun aya nu minangsaraya nalang keur dahar, Juragan Sodik sok nginjeumkeun ku cara riba. Sakitu téh geus pikaijideun masarakat. Sok komo mun kajadian aya nu ujug-ujug maot, panyangka téh moal jauh kana jadi wadal si buta héjo.
Najan kaayaan kitu tara aya nu wani nyisikudi. Jaman penjajahan mah saha nu bisa méré ka pangagung nu ngawasa, tangtu ditangtayungan ku hukum ngaco jieunan penjajah. Beuki jauh tina paélmuan lantaran masarakatna teu disimbeuh ku atikan. Ajaran agama gé masih lamokot ku tahayul. Tungtungna mah masarakat sok gegetun nepi ka kedal supata.
“Cirikeun siah! Maotna jadi buta héjo!”
Kitu supata nu sasarina dikedalkeun ku jalma nu kungsi didoliman ku Juragan Sodik.
Puluhan taun hirup ngaleuyah ku harta, umur Juragan Sodik téh geus maju ka sareupna. Anakna nu ngan dua geus pada rarabi. Kosim jeung Hasan. Kersaning Gusti, ahlak dua budak éta téh pajauh jeung nu bapana. Éstu soméah, hadé haté, jeung nyalantri. Asak warah ti nu jadi indung nu geus lila mulang ka kalanggengan.
Juragan Sodik breg gering ripuh. Diréréyang ku kulawargana. Teu eureun-eureun mangajikeun. Malar dihampura dosana ku Alloh SWT. Nepi ka hiji waktu Juragan Sodik kedal wasiat. Mun manéhna maot, unggal poé hayang disadiaan daging munding. Tunda gigireun layon, ulah diganggu saeutik ogé.
Poé Kemis pasosoré, Juragan Sodik ngantunkeun alam dunya. Dipulasara sakumaha mistina. Paméntana ditedunan najan ngabarubahkeun warga salembur. Wanci nu maju ka sareupna, mayit henteu waka dikurebkeun. Disimpen di patengahan imah nu lega. Ngagédéngkeun daging munding hiji meunang ngarecah. Diwadahan kana nyiru.
Liwat magrib hawa mimiti karasa béda. Keueung jeung ketir. Jelema-jelema nu ngarariung ngaraji téh ngarasa helok. Mayit téh mingkin lila mingkin ngagedéan. Atuh jelema-jelema nu tugur téh gancang barirat.
Panto di patengahan imah dikaroncian. Nu tinggal ngan mayit nu geus ngagedéan tanding buta. Mayit téh kuniang hudang. Panon bolotot hurung. Ngarayap ngadeukeutan tumpukan daging munding.
Si mayit téh ngaremus daging munding. Sapeupeuting dikeremus jeung tulang-tulangna nepi ka ledis pisan. Maju ka wanci janari, Sodik nu geus jadi jurig téh ngedeng deui dina urutna. Ku anéhna, awakna ngaleutikan deui siga asalna.
Wanci meletek srangéngé, Sodik geus jadi mayit deui. Teu usik teu malik. Ngan panonna angger molotot kaluar semu beureum. Pakulitanana robah jadi héjo semu hideung.
Béja ngeunaan mayit ngahakan daging munding téh gancang sumebar. Warga ngagimbung gedong sigrong. Mayit téh geus deuk dibawa ka pajaratan. Basa dicobaan digotong ku warga, mayit téh téh beurat naker. Mimitina genepan. Nambahan jadi sapuluh. Tuluy nambahan. Tapi angger mayit téh hésé diugetkeun.
Anéhna, Kosim bisa ngangkat suku bapana. Sedeng Hasan mah bisa ngangkat leungeunna. Ningali kitu téh Ajengan Majid boga kamandang, suku jeung leungeun mayit ditalian kana awi panjang. Laju digotong. Warga mah panuju najan béda ti sasari nu manggul mayit kana pasaran.
Nurutkeun cara kitu mah mayit bisa dibawa ka pajaratan. Dikurebkeun sakumaha mistina. Kulawarga nu ditinggalkeun ngarasa reugreug. Kosim jeung Hasan ménta masarakat pikeun tahlilan. Nya peutingna warga téh baralik deui ka gedong pageur cét bodas. Saurang gé taya nu reuwaseun, kasampak mayit Juragan Sodik geus ngajelepeng deui di patengahan imah.
Aya rasa nu pagalo dina dada Kosim jeung Hasan. Rasa nu kacida sedih jeung éra. Sedihna téh mangkarunyakeun kana raga badag bapana nu teu ditarima ku taneuh. Ari érana, nya éta ku ayana kajadian siga kitu geus lain caritakeuneun deui kumaha talajak kalakuan bapana nu geus méngpar tina jalan agama anu dianutna. Kosim jeung Hasan nékadkeun dina ati sanubarina hayang meresihan kalakuan bapana ku jalan nu saalus-alusna.
Dua budak Haji Sodik téh tuluy badami jeung Ajengan Majid. Laju éta guru ngajina Kosim jeung Hasan téh babadamian katut kokolot-kokolot lembur.
“Ujang, pamanggih ti Mama mah kumaha lamun urang teundeun baé di tajug nu geus teu dianggo di sisi lembur ieu. Kapan éta téh milik bapa Ujang, lin?” ceuk Ajengan Majid.
“Éta mah teu langkung Mama. Abdi mah puguh bingung. Kumaha saéna baé atuh Mama,” walon Kosim bangun sadrah.
Ajengan Majid nuluykeun caritana, “Tajug mah tempat urang ibadah. Mugi-mugi aya rohmat. Tapi saheulaan mah nurutkeun baé heula paméntana. Inggis ngulayaban. Tah engké Mama rék néangan jalanna pikeun nyampurnakeun mayit nu keuna ku bebendon Alloh SWT. Sugan jeung sugan Gusti Alloh énggal-énggal maparin jalanna,”
“Aamiin,” saréréa ngahaminan kana pamendak Ajengan Majid.
Poé éta kénéh tuluy baé si mayit téh digarotong cara mawa ka pajaratan. Ayeuna mah dibawa ka tajug di sisi lembur sakumaha nu geus dibadamikeun tadi. Hasilna bener baé si mayit téh teu bisaeun deui balik ka gedong. Kosim meredih ka saréréa nu araya ngamimitian tahlilan.
Pasosoré dina poéan katujuhna, aya dua jalma asup ka lembur éta. Sihoréng téh tukang dagang géndongan nu sok biasa ngider-ngiderkeun barang ka unggal lembur.
“Leuh, geus sareupna kieu mah meureun moal hadé lamun tuluy asup ka lembur téh. leuwih hadé ayeuna mah urang meuting di tajug itu tuh,” ceuk Wirta bari nunjuk kana tajug sisi lembur.
Maranéhna teu nyarahoeun yén éta tajug téh dipaké neundeun mayit Juragan Sodik.
“Enya hayu atuh. Aya pancuran ogé. Urang sibeungeut heula méméh saré téh,” Sumarna mairan bangun lalungsé.
Saréngséna sibeungeut, duanana asup ka jero tajug. Di jero tajug ngan dicaangan lampu ajug nu sinarna kakalicesan siga rék pareum. Titingalian Wirta jeung Sumarna téh renyem-renyem. Teu katémpo aya mayit.
“Leuh, tuh tempo geus aya nu tiheula ngadon saré di dieu. Tempokeun simbutna gé mani dikarimbunkeun kitu. Tiriseun meureun,” Wirta tutuduh ka mayit Juragan Sodik nu disimbutan lawon bodas.
“Keun antep baé. Urang mah di dieu wé deukeut lawang. Ngarah isuk bisa pangheulana indit,” témbal Sumarna.
Laju duanana ngedeng. Baning cape geus balantik, reup baé duanana sararé. Maranéhna teu nyahoeun nu disangka jelema téh saenyana mah mayit Juragan Sodik nu ngagedéan tuluy kuniang hudang. Cara sasarina, sabada magrib, mayit téh hudang deui. Awakna ngagedéan. Tuluy ngadaharan daging munding nu aya didinya.
Wanci ngagayuh ka tengah peuting. Wirta hudang hayang kabeuratan. Karérét aya nu ngajungkiring keur barang dahar. Panonna buburilengan sagedé pisin. Hurung beureum. Wirta yakin éta téh jurig. Tuluy baé manéhna ngaguyah-guyah Sumarna supaya hudang. Tapi nu diguyah-guyah téh angger baé kérék.
Bakat ku sieun, Wirta langsung luncat teu nolih deui ka Sumarna. Éta lalaki sembada téh ngeberetek lumpat bari tulung-tulungan ka jero lembur. Kabeneran lumpat ka gedong Kosim. Jelema keur ngariung tahlilan. Tuluy baé pada nulungan.
Wirta dibawa asup ka gedong. Sanggeus di jero mah, manéhna nyaritakeun naon nu bieu kaalaman. Kaasup babaturana, Sumarna, nu masih aya di tajug. Nu araya di gedong Kosim téh bangun panasaran. Nya sapuk maranéhna babarengan arindit ka tajug.
Hawa peuting beuki tiris. Sumarna lilir. Ari dirérét, babaturana geus euweuh. Keur kitu téh kadéngé nu kekeretekan jeung sada nu céplak. Barang ditempo, ana gebeg téh ningali nu ngajungkiring gedéna liwat saking keur ngagorogotan tulang. Sumarna dikir sabisa-bisa. Ngadu’a ka Gusti nyuhunkeun dipaparin kasalametan.
Ririwa nu panonna bolotot hurung téh nempo aya Sumarna keur mendeko dikir bari ngawaskeun ka manéhna. Barang si ririwa ngarongkong rék néwak Sumarna, gentak éta lalaki téh ngagajleng ka luar tajug. Si jurig muru. Lantaran awakna jangkung teuing nya panto tajug gé kababétkeun.
Sumarna lumpat satarikna. Langit peuting nu réhé téh ngadadak harénghéng ku sora dordar gelap. Teu sakara-kara langsung ngagebrét hujan gedé. Ditéma angin gegelebugan. Sumarna geus poho ka Wirta jeung barang dina géndongan. Manéhna tuluy lumpat lantaran diudag mayit Juragan Sodik nu ngaririwaan.
Kaciri di hareup aya gapura lembur. Si buta beuki deukeut. Basa leungeunna deuk ngarongkong deui, Sumarna kaburu luncat ngaliwatan gapura lembur. Si buta gé geus asup ka gapura. Tapi ana jegér téh ujug-ujug aya gelap ngabéntar awak mayit nu ngajungkiring. Éta mayit téh ngajerit maratan langit. Lembur gé inggeung.
Di jajalaneun asup ka lembur, Wirta datang ngabring jeung urang lembur. Dua sobat atoh campur reuwas. Sumarna teu loba catur. Masarakat nu datang nyaksian sorangan mayit Juragan Sodik geus ngajelepeng, awakna tutung. Ajengan Majid nu aya di tengahing masarakat meupeujeuh sangkan angger miara tatali kanyaah sasama warga. Mayit Juragan Sodik kudu disampurnakeun.
Ajengan Majid nganuhunkeun ka Wirta jeung Sumarna. Pamuda nu dua gé tungtungna mah milu ngaduruk tajug. Itung-itung miceun karurujit urut ririwa mayit Juragan Sodik.*
0 komentar:
Posting Komentar